Prenuptial Agreement (สัญญาก่อนสมรส) ในไทย - กฎหมาย ข้อดี วิธีทำ และสิ่งที่ควรรู้ก่อนจดทะเบียนสมรส

Prenuptial Agreement หรือสัญญาก่อนสมรส (Prenup) เป็นหนึ่งในหัวข้อกฎหมายครอบครัวที่คู่รักในไทยค้นหาบ่อยที่สุดบนกูเกิ้ล โดยเฉพาะคำค้นยอดนิยมอย่าง prenuptial agreement thailand, prenup ต้องทำไหม, สัญญาก่อนสมรส กฎหมายไทย, สินสมรส vs สินส่วนตัว และ prenup ใช้ได้จริงไหม ความสนใจที่เพิ่มขึ้นนี้สะท้อนว่าคู่รักจำนวนมากต้องการทำความเข้าใจวิธีปกป้องทรัพย์สินและลดความเสี่ยงในอนาคต บทความนี้จึงรวบรวมข้อมูลกฎหมายไทยที่อัปเดตล่าสุด พร้อมคำอธิบายแบบเข้าใจง่ายสำหรับผู้ที่กำลังเตรียมแต่งงาน หรือมีทรัพย์สินก่อนสมรสและต้องการวางแผนให้ชีวิตคู่ราบรื่นที่สุดค่ะ

Prenuptial Agreement คืออะไร? (ความหมายตามกฎหมายไทย)

สัญญาก่อนสมรส คือข้อตกลงระหว่างคู่รักที่ทำขึ้น *ก่อน* การจดทะเบียนสมรส เพื่อกำหนดให้ชัดเจนว่าทรัพย์สินของแต่ละฝ่ายมีอะไรบ้าง ทรัพย์ใดจะถือเป็นสินส่วนตัว หนี้สินประเภทใดที่ใครต้องรับผิด รวมถึงการจัดการทรัพย์สินหากเกิดปัญหาในอนาคต ไม่ว่าจะเป็นเรื่องสิทธิในธุรกิจ หุ้นส่วน หรือกิจการของครอบครัว สัญญาประเภทนี้เป็นเอกสารทางกฎหมายที่กฎหมายไทยรองรับโดยตรง ตาม ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1465–1467 ซึ่งระบุเงื่อนไขอย่างชัดเจนว่าการทำสัญญาก่อนสมรสต้องจัดทำก่อนวันสมรสและต้องแนบไว้กับการจดทะเบียนสมรสจึงจะมีผลบังคับตามกฎหมาย

ต้องทำสัญญาอย่างไรจึงจะบังคับใช้ได้ตามกฎหมายไทย

ตาม มาตรา 1465 แห่งประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ การทำสัญญาก่อนสมรสต้องมีรูปแบบที่ชัดเจนและเคร่งครัดจึงจะมีผลบังคับตามกฎหมาย โดยสัญญาจะต้องทำเป็น “หนังสือ” และคู่สมรสทั้งสองฝ่ายต้องลงลายมือชื่อร่วมกัน จากนั้นต้องนำไป “จดทะเบียนแนบ” กับการจดทะเบียนสมรสในวันเดียวกันที่อำเภอหรือเขต หากไม่ได้แนบสัญญาฉบับนี้พร้อมกับการจดทะเบียนสมรส สัญญาจะถือว่า “ไม่มีผลบังคับใช้” ทันที แม้ว่าจะทำขึ้นอย่างถูกต้องก่อนหน้าแล้วก็ตาม

เงื่อนไขที่ทำให้สัญญาเป็นโมฆะ

สัญญาก่อนสมรสจะไม่มีผลบังคับใช้หรือถือเป็นโมฆะทันทีหากไม่ปฏิบัติตามเงื่อนไขสำคัญที่กฎหมายกำหนด โดยเฉพาะกรณีต่อไปนี้

• ไม่ได้จดทะเบียนพร้อมการจดทะเบียนสมรส
• มีข้อความขัดต่อกฎหมายหรือศีลธรรม
• มีข้อกำหนดที่ทำให้ฝ่ายหนึ่งเสียสิทธิไม่ชอบด้วยกฎหมาย (เช่น กำหนดว่า "ไม่มีสิทธิฟ้องหย่า")

เมื่อจดทะเบียนสัญญาก่อนสมรสแล้ว จะแก้ไขไม่ได้หลังสมรส (ยกเว้นขอศาล)

ตาม มาตรา 1467 แห่งประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ เมื่อคู่สมรสได้ทำสัญญาก่อนสมรสและจดทะเบียนแนบกับการจดทะเบียนสมรสเรียบร้อยแล้ว สัญญาฉบับนั้นจะไม่สามารถแก้ไข เปลี่ยนแปลง หรือเพิกถอนได้โดยลำพังของคู่สมรสเองอีกต่อไป กฎหมายกำหนดชัดเจนว่าการแก้ไขสัญญาก่อนสมรสจะทำได้ก็ต่อเมื่อคู่สมรสทั้งสองฝ่ายยื่นคำร้องต่อศาลร่วมกัน และต้องได้รับอนุญาตจากศาลก่อนเท่านั้น จึงจะมีผลบังคับตามกฎหมายได้ ดังนั้น หลังการสมรส สัญญาก่อนสมรสจึงถือเป็นเอกสารที่ “ล็อก” เนื้อหาไว้ ไม่อาจแก้ไขได้เว้นแต่ผ่านกระบวนการศาลอย่างเป็นทางการ

วิธีแบ่งสินสมรส–สินส่วนตัว

ตาม มาตรา 1474 ของประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ กฎหมายแบ่งทรัพย์สินของคู่สมรสออกเป็นสองประเภท คือ สินส่วนตัว และ สินสมรส โดยสินส่วนตัวหมายถึงทรัพย์ที่คู่สมรสฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งมีมาก่อนสมรส ทรัพย์ที่ได้รับมรดก หรือทรัพย์ที่เป็นของใช้ส่วนบุคคล ส่วนสินสมรสคือทรัพย์ที่ได้มาระหว่างสมรส เช่น เงินเดือน รายได้จากงาน ผลกำไรจากธุรกิจ หรือทรัพย์สินที่ซื้อร่วมกัน Prenuptial Agreement สามารถกำหนดรายละเอียดเพิ่มเติมเกี่ยวกับการจัดประเภททรัพย์สินเหล่านี้ได้ เช่น ระบุให้หุ้นบริษัทที่ถือครองก่อนแต่งงานเป็นสินส่วนตัวของฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง หรือกำหนดให้ธุรกิจของครอบครัวฝั่งใดฝั่งหนึ่งไม่ถือเป็นสินสมรส ทั้งหมดนี้ช่วยป้องกันปัญหาข้อพิพาทในอนาคตและทำให้ทรัพย์สินของแต่ละฝ่ายชัดเจนมากขึ้น

ความรับผิดเรื่องหนี้

ตามหลักของ ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1490–1492 กฎหมายกำหนดว่า “หนี้ที่เกิดขึ้นระหว่างสมรส” ถือเป็นความรับผิดชอบร่วมกันของคู่สมรส ไม่ว่าจะเป็นหนี้ที่เกิดจากการใช้จ่ายภายในครอบครัว หรือหนี้ที่เกิดขึ้นเพื่อประโยชน์ร่วมกันของทั้งสองฝ่าย อย่างไรก็ตาม หากคู่สมรสต้องการแยกความรับผิดชัดเจน สามารถกำหนดไว้ในสัญญาก่อนสมรสได้ว่า “หนี้ใครหนี้มัน” หรือกำหนดให้ฝ่ายหนึ่งไม่ต้องรับผิดชอบหนี้ธุรกิจหรือหนี้ส่วนบุคคลของอีกฝ่าย การระบุเงื่อนไขเหล่านี้ใน prenup ช่วยป้องกันไม่ให้ฝ่ายที่ไม่ได้ก่อหนี้ต้องแบกรับภาระทางการเงิน และลดปัญหาข้อพิพาทเรื่องหนี้สินเมื่อเกิดปัญหาในอนาคต

ข้อดีของการทำ Prenup (ที่พบจริงในคดีครอบครัวไทย)

1) ปกป้องทรัพย์สินที่มีมาก่อนแต่งงาน

เช่น บ้าน, ที่ดิน, หุ้น, กิจการ, เงินออม

2) ป้องกันปัญหาเมื่อมีธุรกิจร่วมกับครอบครัว

ปัญหาที่พบบ่อยคือครอบครัวของอีกฝ่ายเข้ามาโต้แย้งกรรมสิทธิ์ภายหลัง

3) ป้องกันคู่สมรสต้องรับผิดชอบหนี้ที่ไม่ได้ก่อ

4) ลดโอกาสการฟ้องร้องเมื่อหย่า

เพราะทุกอย่างถูกกำหนดไว้ล่วงหน้าแล้ว

5) ปกป้องผลประโยชน์ของลูกจากความสัมพันธ์เดิม

ใครควรทำ Prenuptial Agreement?

แนะนำสำหรับคู่รักที่มีกรณีต่อไปนี้

• มีทรัพย์สินก่อนแต่งงานจำนวนมาก
• มีธุรกิจหรือหุ้นบริษัท
• มีหนี้สิน
• มีครอบครัวหรือคู่สมรสเก่าที่ต้องจัดการทรัพย์สิน
• แต่งงานกับชาวต่างชาติ
• มีความเสี่ยงด้านธุรกิจ (ลงทุน หุ้น กู้เงิน ทำสัญญา)

ทำ Prenup ที่ไหน? ต้องเตรียมอะไรบ้าง

1) ขั้นตอนทำสัญญาก่อนสมรส

• ปรึกษาทนายความ
• จัดทำร่างสัญญา
• ตรวจสอบความสอดคล้องกับกฎหมายไทย
• ลงนามทั้งสองฝ่าย
• นำไป “แนบ” ตอนจดทะเบียนสมรส

2) สถานที่ทำ

• สำนักงานทนายความ
• Notary Public
• สำนักงานเขต/ที่อำเภอ (เฉพาะการแนบเอกสาร)

ข้อควรระวังสำคัญ (ผิดบ่อยที่สุดในทางปฏิบัติ)

1) ทำหลังแต่งงาน = ใช้ไม่ได้ทันที

ผิดตาม มาตรา 1465–1466

2) ไม่แนบเอกสารตอนจดสมรส = โมฆะ

3) ใช้สัญญาต่างประเทศโดยไม่ปรับตามกฎหมายไทย

พบในคู่สมรสต่างชาติบ่อยมาก

4) ข้อความที่ขัดต่อกฎหมายทำให้สัญญาตกไปทั้งฉบับ

สรุป Prenup คือการเตรียมอนาคต ไม่ใช่การไม่รักกัน

การทำสัญญาก่อนสมรสคือการ

• ป้องกันความเสี่ยง
• คุ้มครองทรัพย์สิน
• วางระบบชีวิตคู่ให้ราบรื่น
• ลดปัญหาเมื่อมีข้อพิพาท

ไม่ใช่ความไม่ไว้วางใจ แต่เป็น “การวางแผนชีวิตที่โตขึ้น” และเป็นสิ่งที่คู่รักยุคใหม่ทั่วโลกทำกันค่ะ

ต้องการทำสัญญาก่อนสมรสให้ถูกต้องตามกฎหมายไทยและมั่นใจว่าบังคับใช้ได้ สามารถติดต่อเราได้เสมอนะคะ พร้อมให้บริการร่างและแนะนำปรึกษาโดยทนายความผู้เชี่ยวชาญค่ะ
📧 Email: wpk.notary@gmail.com
📍Facebook: WPK Notary
📲Line: @519clses